zondag 31 maart 2013

Wat kwam Obama doen in Israël?

Het bezoek van Obama aan Israël, Jordanië en de bezette Westoever werd in de media hier gekoppeld aan de noodzaak de horloges gelijk te zetten inzake Iran en Syrië. Daarnaast was er veel commentaar dat het hier zou gaan om een verzoeningsbezoek na eerdere wrijvingen tussen de Amerikaanse president en premier Netanyahu, die na beider herverkiezing voor enige jaren tot elkaar zijn veroordeeld. Je zou bijna verwachten dat Netanyahu dan naar Washington zou moeten reizen, want hij had afgelopen november openlijk de Republikeinse kandidaat Romney gesteund.  Maar Obama was nog niet eerder in Israël geweest, werd ons verzekerd. 
 



Met de Palestijnen was de president gauw klaar; over het vlottrekken van het rituele ‘vredesproces’ werd nauwelijks gesproken. Mahmoud Abbas, de voorzitter van de Palestijnse Autoriteit, liet zich door de Amerikaanse president overtuigen om voor twee maanden af te zien van een aanklacht bij het Internationaal Gerechtshof tegen Israël over het voortgaande bouwen van nieuwe nederzettingen in bezet gebied. Dat tegen een eenmalige betaling aan de PA van $ 500 miljoen. Voor twee maanden—wat moet er in die twee maanden gebeuren om niet nóg eens met 500 miljoen over de brug te moeten komen?


In de Asia Times online editie van 26 maart jl. verscheen een analyse van de voormalig ambassadeur van India in Ankara, M. K. Bhadrakumar, die daar enig licht op werpt. Na alle omhelzingen en verklaringen over eeuwige Amerikaanse trouw aan Israël kwam Obama bij zijn vertrek op het vliegveld van Tel Aviv nog met een kleine stunt. Op de startbaan belde hij naar de Turkse premier Erdogan, gaf het toestel over aan Netanyahu en die deed wat nog nooit eerder door een Israëlische vertegenwoordiger was gedaan: excuses aanbieden, in dit geval voor de militaire operatie tegen een schip met hulpgoederen voor Gaza, waarbij negen Turkse activisten om het leven werden gebracht.
Natuurlijk was dit alles zorgvuldig in scène gezet, want je zal maar bellen en Erdogan zit net in bad. Maar het theater was van belang omdat de hele regio zo getuige was van de opschorting van een conflict tussen de twee belangrijkste buurlanden van Syrië onder auspiciën van de Verenigde Staten. In de weken voorafgaand aan Obama’s bezoek hadden Turkse en Israëlische diplomaten het akkoord al helemaal uitgewerkt. De verklaring waarom de Turks-Israëlische verzoening dringend nodig was, aldus Bhadrakumar, is te vinden in de uitlatingen van NAVO-commandant Admiraal James Stavridis tegenover de defensiecommissie van de Amerikaanse Senaat de dag voor Obama’s vertrek naar het Midden-Oosten.
Stavridis verklaarde daar dat de VS zich krachtiger moeten opstellen in het Syrische conflict en de patstelling moeten doorbreken door het regime van Assad ten val te brengen. Op de vraag van Senator John  McCain wat de NAVO daaraan zou kunnen bijdragen, verzekerde de admiraal dat de organisatie klaar stond om ‘in te grijpen zoals in Libië’. Hij voegde daaraan toe dat Patriot-batterijen die nu in Turkije staan opgesteld (Amerikaanse, Duitse en Nederlandse, maar alle onder NAVO-commando), officieel om het Turkse luchtruim te verdedigen, ook in staat zijn om de Syrische luchtmacht boven het eigen grondgebied aan te vallen en dat daarvan nu al een dreiging richting Syrië uitgaat.
Het vermoeden dat dit inderdaad de opzet was, vormde voor Oorlog is Geen Oplossing de aanleiding om in januari jl. een picketline bij het Ministerie van Defensie te organiseren om te protesteren tegen de uitzending van de Patriots. Toentertijd werd ons in de media echter verzekerd dat het hier zuiver om bescherming van ‘een trouwe bondgenoot’ tegen aanvallen door het boze Syrië ging—iets wat de Turken, met een leger tienmaal zo groot als de ongeveer 100.000 man die er over zijn in het Syrische regeringsleger, kennelijk niet zelf aan konden.
Dat er in een tijd van bezuinigingen niet zomaar $42 miljoen voor zo’n operatie wordt uitgetrokken als er niet meer aan de hand was, is duidelijk. Op de twee eerdere gelegenheden waarbij Nederlandse Patriots in Turkije (en de eerste keer ook in Israël) waren gestationeerd, volgden echte oorlogen (resp. de eerste Golfoorlog in 1991 en de invasie van Irak in 2003), oorlogen waarvoor Nederland dus de rugdekking verschafte. De media hier en in Duitsland gebruikten echter eenstemmig het thema van de ‘trouwe bondgenoot’—en ook in ons buurland waren er protesten tegen de uitzending.


Eind februari kwamen er ook oorlogsschepen van de ‘Standing NATO Maritime Group 1’ in het oostelijk Middellandse-Zeegebied aan. Daar voegden ze zich bij het Amerikaanse vliegdekschip USS Dwight D. Eisenhower. Alles duidt erop, aldus nogmaals Bhadrakumar in de Asia Times online, dat er een interventie in Syrië op handen is. Daarbij zullen geen Amerikaanse troepen aan land gaan, maar wel kunnen de VS en de NAVO, alsook Israël, belangrijke luchtsteun verlenen door de commandocentra van het Syrische regeringsleger uit te schakelen. Ook Assad zelf kan dan worden geëlimineerd, en mochten er grondtroepen nodig zijn, dan kan Turkije als Moslimland en tevens NAVO-lid dat voor zijn rekening nemen. Daarbij is nauwe coördinatie met Israël een voorwaarde, omdat door een gelijktijdige aanval vanuit het noorden en het zuiden, het regime van Assad binnen een dag onthoofd kan zijn.
Erdogan heeft Israël echter nog om een andere reden nodig en dat is het herstellen van de samenwerking met de Israëlische inlichtingendiensten die in de Koerdische gebieden actief zijn. Daardoor zouden Turkse troepen vrijgemaakt kunnen worden voor andere acties—in dit kader passen ook de onderhandelingen met de gevangen PKK-leider  Abdullah Ocalan. Andere consequenties van een Turks-Israëlische verzoening zijn een NAVO-rol in het beschermen van de nieuwe energiebronnen die in het oostelijk Middellandse-Zeegebied zijn ontdekt (o.a. rond Cyprus). Als eenmaal het Turkse veto op een Israëlische rol in de NAVO uit de weg is, gaat de NAVO so-wie-so een grotere rol spelen in het Midden-Oosten, ook als het tot een oorlog tegen Iran komt.
Een belangrijke vingerwijzing dat de VS directe zeggenschap wil hebben op de post-Assad-situatie is de benoeming van Ghassan Hitto, een Amerikaans staatsburger van Syrische afkomst die 30 jaar in de VS heeft gewoond. Zijn benoeming was niet alleen een slag in het gezicht van Moaz al-Khatib, de meest geziene leider van de coalitie tegen Assad, die enkele maanden geleden nog door de Franse president Hollande op het Elysée werd ontvangen. Zoals de Guardian berichtte op 24 maart jl., trad al-Khatib af uit protest over het feit dat de door de VS benoemde Hitto hem had verboden onderhandelingen met Assad te voeren om een eind te maken aan de burgeroorlog.
De NAVO, Turkije en Israël hebben het rijk echter niet alleen. 15 maart rapporteerde de Times of Israel dat drie nieuwe Russische oorlogsschepen waren vertrokken met bestemming Syrië, o.a. het ultramoderne geleide-wapenfregat Varyag.
Tot voor kort werden zulke Russische marineoperaties gezien als een signaal dat Moskou zijn burgers en militaire adviseurs uit Syrië zou willen evacueren in geval van nood. Tegenover de Londense Times verklaarde een Russische zegsman echter dat de aanwezigheid van 300 mariniers aan boord van de vlooteenheid bij Syrië als taak hebben om andere partijen ervan te weerhouden in Syrië in te grijpen. Ook de Russen hebben gezien dat er in Syrië een patstelling is ontstaan. Alles duidt erop dat de situatie op een uiterst gevaarlijke crisis afstevent.

The Russian warship Varyag (photo credit: CC BY randychiu, Flickr)

Nederland heeft zich door de Patriots onder NAVO-commando in Turkije te stationeren weer ‘op de kaart gezet’, zoals de directeur van Clingendael verklaarde bij de uitzending in januari. Verder was het allemaal over hoe kordaat ‘vuurleider Sabrina’ klaar stond om een Patriot af te vuren (€ 3,5 miljoen per stuk), en beschouwingen over de ‘trouwe bondgenoot’. Nog afgelopen week gingen krantenberichten over verveling bij de Nederlandse Patriot-bemanningen, de aanwezigheid van een Pizza Hut, en andere irrelevante onzin. Dat mag ons er niet van afleiden dat ons land in het Midden-Oosten  meegesleurd kan worden in een militaire confrontatie met ongekende gevolgen. Want dat Obama niet alleen in Israël was om het met Netanyahu goed te maken mag duidelijk zijn.

Kees van der Pijl

Geen opmerkingen:

Een reactie posten